Het was mijn
eerste negen die ik haalde sinds ik de baard in de keel had. Na een vliegende
start in de eerste klas waren al mijn negens zo langzamerhand omgedraaid en als
ik mijn docenten mocht geloven zou ik op deze manier in de problemen komen, te
beginnen tijdens het mondeling Nederlands. Ik had immers maar een paar boeken
van de lijst gelezen en dat zou geheid resulteren in een onvoldoende voor het
mondeling, zo had de docent Nederlands ons in een les met zachte, dreigende
stem voorspeld. Op het moment dat ze dat zei werd het doodstil in de klas. Eén
klasgenoot lachte zijn tanden bloot: hij had, zo bleek later, alle boeken
gelezen. We keken met zijn allen onbegrijpend maar ook dankbaar naar hem. Hij
zou het druk krijgen, de volgende weken.
Voordat het
verhaal verder gaat, moet ik natuurlijk, als docent Nederlands, even uitleggen
waarom ik niet alle boeken van de lijst gelezen had. Allereerst vond ik het
vervelend om boeken te lezen die iedereen las. Voor onze lijst konden we kiezen
uit een handvol stukgelezen Nederlandse klassiekers, terwijl ik zelf boeken
wilde ontdekken, zodat ik erover kon vertellen aan iemand die nog nooit van het
boek gehoord had, in plaats van aan iemand die het boek van haver tot gort
kende en puntgave verwachtingen had over wat ik erover ging vertellen. Een belangrijkere
reden was dat ik een paar jaar geen tijd kon en wilde vinden voor lezen. Ik
wist dat ik het leuk vond om te doen, maar misschien wilde ik juist daarom mijn
aandacht richten op alles waarvan ik nog niet precies wist wat ik ervan vond. Met
andere woorden: lezen was leuk en omdat ik dat al wist was het saai. Ten slotte
had ik van teamgenoten uit hogere klassen gehoord dat je ook zonder boeken te
lezen het mondeling met een prima cijfer kon afsluiten. Je zou wel gek zijn als
je alle boeken ging lezen.
Na het
laatste uur, volgens mij op een woensdag, was ik aan de beurt. Na mij was de
lachende jongen. Omdat het mondeling vóór mij uitliep, zaten we een tijdje
samen te wachten, zoals je samen wacht op de tandarts, degene die je tanden er
één voor één uit gaat trekken. Althans, zo beleefde ik het, hij zal
waarschijnlijk vrolijke gedachtes gehad hebben, over die keer dat hij de
woonkamer nog niet in mocht omdat zijn ouders er allemaal cadeaus in aan het
verstoppen waren. Hoe dan ook, we raakten een beetje aan de praat, en voor ik
het wist hoestte hij ongevraagd allerlei informatie op over zijn boeken,
verbanden tussen de boeken, verbanden tussen de schrijvers ervan en begrippen
waar ik werkelijk nog nooit van gehoord had. Ik keek naar het uit mijn schrift
gescheurde velletje waarop in een onleesbaar handschrift de titels van tien
boeken stonden geschreven; van zes boeken wist ik me tijdens het opstellen
ervan de auteur te herinneren. Ik stond op het moment om literair geslacht te
worden.
Ik had niets
te verliezen, zoveel was wel duidelijk. En doordat ik me dat voortdurend
realiseerde, werd mijn mondeling een doorslaand succes. Ik deed mijn mond open
en liet er een woordenbrij uitkomen die zijn weerga – ook voor mij – niet kende.
Doordat ik op elke (spaarzame) vraag een breedsprakig en omslachtig antwoord
gaf, leek mijn gezwets blijkbaar steeds meer op een genuanceerd en doordacht
relaas over de boeken waarvan ik de meeste nog nooit had opengeslagen. Ik
merkte dat de docent het woord ‘interpretatie’ bijzonder hoog in het vaandel had
zitten en besloot derhalve om dat woord in elke zin terug te laten komen. Toen
de tijd om was keek ik met schuldige ogen naar het lachende, verbaasde gezicht
van de docent. Ik kreeg een negen. Ik wist niet wat ik hoorde. Nu zou ik het cijfer
misschien wel geweigerd hebben. Destijds peinsde ik daar niet over. Ik nam de
negen dankbaar en haastig in ontvangst, alsof hij elk moment gehalveerd kon
worden.
Ik liep
beduusd en verrukt naar buiten. Daar stond de lachende jongen. Hij lachte niet
meer. Hij zweette. Hij had heel veel te verliezen. Bibberend liep hij naar
binnen. Het ging mis. Hij kreeg een onvoldoende. Ik heb me nog nooit zo schuldig
gevoeld.
In de
afgelopen jaren heb ik bijna alle boeken van mijn lijst en die van mijn
klasgenoten gelezen, voor mijn plezier. En nu ben ik ineens de docent die
mondelingen afneemt. Het kan verkeren. Het heeft zo zijn voordelen, denk ik, een
ervaringsdeskundige als docent Nederlands: ik herken bij sommige leerlingen de weerzin tegen het lezen van verplichte kost en ik probeer in te spelen op
hun behoefte aan originaliteit. Ik sla daarmee twee vliegen in één klap, aangezien de recent uitgegeven (=originele) boeken bij mij vers in het geheugen liggen. Dat scheelt weer wat voorbereidingstijd en maakt de weg vrij voor dit stukje.
Het mondeling van nu - al zal het ook iets met de school te maken hebben - is niet te vergelijken met dat van mij, acht jaar geleden. De betrouwbaarheid van het cijfer is nu zoveel hoger, mede doordat vragen niet meer aan de hand van een uit je hoofd geleerde internetpagina te beantwoorden zijn. Toch is er nog veel te winnen, wat mij betreft. Veel leerlingen ervaren het lezen voor Nederlands nog als een verplichte oefening. Het zou mooi zijn als ze in de toekomst meer ruimte krijgen om in het literatuuronderwijs hun eigen smaak en niveau te volgen. Lezen moet geen wedstrijd worden. Mijn goede voornemen voor 2015 is dan ook... Enfin, ik ga er in ieder geval op letten.
Het mondeling van nu - al zal het ook iets met de school te maken hebben - is niet te vergelijken met dat van mij, acht jaar geleden. De betrouwbaarheid van het cijfer is nu zoveel hoger, mede doordat vragen niet meer aan de hand van een uit je hoofd geleerde internetpagina te beantwoorden zijn. Toch is er nog veel te winnen, wat mij betreft. Veel leerlingen ervaren het lezen voor Nederlands nog als een verplichte oefening. Het zou mooi zijn als ze in de toekomst meer ruimte krijgen om in het literatuuronderwijs hun eigen smaak en niveau te volgen. Lezen moet geen wedstrijd worden. Mijn goede voornemen voor 2015 is dan ook... Enfin, ik ga er in ieder geval op letten.
En ik bied
de lachende jongen bij dezen zijn welverdiende negen aan. Ik wil herkansen. Ik
durf het nu wel aan.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten